27 Ιουλίου 2018

Κύριε Τόσκα και αρχηγοί..

Κύριε Τόσκα και αρχηγοί.
Παρεσυρα με το αυτοκίνητο μια μητέρα με ένα μωρό στο καρότσι αλλά έβρεχε. Και έβρεχε ακραία. Τόσα κυβικά νερού δεν είχαν πέσει ποτέ στην περιοχή. Πήγαινα με 80 όπως πάντα σε εκείνο το δρόμο που σημειωτέον είναι γεμάτος λακκούβες και με κακή ορατότητα λόγω της άθλιας ρυμοτομίας και συντήρησης του από τους  επί χρόνια ανίκανους δημάρχους. Είμαι υπερήφανος λόγω των ακραίων συνθηκών που κατάφερα να μην πέσω στη στάση του λεωφορείου  που είχε πολύ περισσότερο κόσμο και θρηνούσαμε περισσότερα θύματα. Έκανα τα ενδεδειγμένα χωρίς λάθος και αν ξαναβρισκομουν στην ίδια κατάσταση το ίδιο θα έκανα μιας και δεν περνάει από το μυαλό μου ότι θα μπορούσα να αντιδράσω διαφορετικά με τέτοιο καιρό. Ίσως η μητέρα που γνώριζε και την περιοχή θα έπρεπε να μη βγει από το σπίτι με το μωρό της τέτοια μέρα άλλα δεν μπορώ και να της επίρριψω ευθύνες. Παρ όλα αυτά και για λόγους συνείδησης είπα στο όργανο της τροχαίας που κατέγραψε το συμβάν αν θέλει να μου αφαιρέσει το δίπλωμα κι ας μην έφταιγα. Όμως εκείνο επέμενε πως δεν είναι ώρα για απόδοση ευθυνών, μέχρι να βγει το πόρισμα της ΤΟΤΑ και να συνεχίσω να πάω στη δουλειά μου με τη συνείδηση μου καθαρή μιας κ έπραξα το καθήκον μου στο ακέραιο. 
Για αυτό κύριε υπουργέ και κύριοι αρχηγοί είμαι σίγουρος πως θα με δικαιώσετε..

16 Ιουνίου 2018

Ο εμφύλιος μέσα μας*


Η πόλωση του Μακεδονικού δεν είναι τίποτε άλλο παρά η όψη μιας μόνιμα  διχασμένης κοινωνίας. Εν αντιθέσει όμως με προηγούμενες ιστορικές περιόδους, μια ζωή σε εμφύλιο με όπλα ή χωρίς ήμασταν εξάλλου, στην παρούσα συγκυρία τα χαρακτηριστικά δεν είναι ιδεολογικά. Ο πολιτικός αυτοκαθορισμός εκτός από ψευδεπίγραφος αποτελεί μια ασπίδα σε πολύ χειρότερα κοινωνικά μας χαρακτηριστικά. Η σημερινή Κυβέρνηση ούτε τα χαρακτηριστικά που θεωρητικά πρεσβεύει έχει, μιας και το δείγμα της εφαρμοσμένης πολιτικής της κινείται εντελώς αντίθετα από το ιδεολογικό της πρόσημο, ούτε χρονικά έχει προλάβει να γίνει «καθεστώς».  Αυτομάτως έτσι αναιρείται ο διπολισμός λόγω  ιδεολογικών διαχωριστικών τάσεων. Προφανώς, τόσο στο μεγάλο εθνικό διχασμό που κράτησε μέχρι το μεσοπόλεμο, όσο και στην εμφυλιακή και μετεμφυλιακή περίοδο -ακόμα και στην περίοδο του σύγχρονου διπολισμού μετά το 1980- οι ιδεολογικές διαφορές πέρα από τα βιώματα, το ρεβανσισμό ή την «πώρωση», είχαν βαθύτερα κοινωνικά αίτια ή αιτήματα και ο ιδεολογικός παράγοντας ήταν αυτός που αποτελούσε την ομπρέλα συσπείρωσης ομάδων με παρόμοια ή παρεμφερή χαρακτηριστικά. Σήμερα όμως η ομπρέλα αυτή δεν καλείται να συσπειρώσει κοινωνικά αλλά καθαρά ατομικιστικά  κίνητρα.
Η ευμάρεια και η κοινωνική κινητικότητα των προηγούμενων χρόνων –ειδικά με τον τρόπο που έγινε και μας οδήγησε στη λεγόμενη κρίση- αποτέλεσε τη διαδικασία εξατομίκευσης της κοινωνίας. Οι συλλογικές ταυτότητες και αναφορές, δηλαδή η ταύτιση ιδεών, αναγκών ακόμα και τρόπου ζωής όπως εκφραζόταν είτε σε σωματεία, συλλόγους κλπ. όχι απλά υποχώρησαν αλλά τελικά αποσυντέθηκαν δίνοντας τη θέση τους στο Εγώ που έφτανε μέχρι τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο. Μια κοινωνία νέου τύπου που μπορούσε να ταυτιστεί πολιτικά και να αυτόπροσδιορισθεί (μόνο θεωρητικά) ιδεολογικά αναλόγως με τα αμιγώς προσωπικά κίνητρα των μελών της αδιαφορώντας πλήρως αν αυτά έρχονταν σε αντίθεση όχι μόνο με τα συμφέροντα αλλά και με τα δικαιώματα του διπλανού της. Η «ανθρωποφαγία» ειδικά στον τομέα εργασίας έγινε η νομιμοποιημένη στάση αυτορρύθμισης..  
Τα κόμματα σταμάτησαν να  αποτελούν χώρους ιδεολογικής ζύμωσης και πρότασης και εξελίχτηκαν σε άθροισμα ανθρώπων με ετερογενή κίνητρα που τους ένωναν οι διαπροσωπικές σχέσεις που μπορούν να διαφυλάξουν και να ευνοήσουν τα προσωπικά συμφέροντα του καθενός. Τα ιδεολογικά πρόσημα παρέμειναν, όπως και κάποια στερεότυπα που στην πράξη δεν έχουν απλά ακυρωθεί αλλά και έχουν αντιστραφεί στη λογική της «συγκυριακής πραγματικότητας». Η πολεμική όμως ανάμεσα στα μέλη της μιας ή της άλλης ομάδας όχι μόνο δεν έχει «εκσυγχρονισθεί» αλλά αντίθετα έχουμε επανέλθει σε ορολογίες, αφορισμούς και απόψεις μετεμφυλιακής πόλωσης ανεξαρτήτως αν ο «φασίστας», το «κουμμούνι», ο «δοσίλογος» κλπ. έχουν ακριβώς την ίδια δουλεία, την ίδια οικονομική ή κοινωνική θέση, στάση και χαρακτηριστικά. Το οξύμωρο είναι πως αφορά ανιστόρητες γενιές που όχι μόνο χρονικά απέχουν από το κλίμα μιας άλλης εποχής αλλά -τώρα πια- δεν το έζησαν ούτε οι πατεράδες τους. Ακριβώς όμως λόγω αυτής της άγνοιας της ιστορίας που είναι απλά ένα μέρος του γενικότερου ελλείματος παιδείας και καλλιέργειας που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία –η κρίση ήταν πρωτίστως πολιτισμική και πολιτιστική και μετά οικονομική- το οξύμωρο γίνεται απολύτως λογικό.   
Ο Λειβαδίτης έγραφε πως οι άνθρωποι ζουν απ' τη στιγμή που βρίσκουν μια θέση στη ζωή των άλλων. Δυστυχώς φτιάξαμε και ζούμε σε μια κοινωνία χωρίς να εξομοιώσουμε τη μοίρα μας με του διπλανού μας, που δεν τιθασεύσαμε τον ατομικισμό μας, που δεν καθρεφτίσαμε τον «άλλο» για να δούμε τον εαυτό μας. Μάθαμε να μην μοιραζόμαστε και να αρνούμαστε τη συνομιλία με το διαφορετικό που είναι «ίδιο» και αρνούμενοι τον πλούτο των προτάσεων γίναμε φτωχοί εν δυνάμει δολοφόνοι της κοινής μας μοίρας. Ένα κοπάδι θυμάτων που οδηγείτε στη σφαγή  προχωρώντας και περιμένοντας το θαύμα. Κοπάδι όμως που δεν κοιτά την κοινή του μοίρα αλλά αποτελεί άθροισμα μεμονωμένων «προβάτων» που περιμένει το δικό του θαύμα. Και δυστυχώς όποιος πιστεύει στα θαύματα όχι μόνο μπορεί να  πειστεί από τους δήμιους, αλλά γίνεται ο ίδιος δήμιος του αδελφού του.. 

*Ο τίτλος είναι δανεισμένος από το αφιέρωμα του Ρένου Αποστολίδη για τα γεγονότα του Εμφυλίου.

10 Μαΐου 2018

10 Μαΐου 1933. Το ολοκαύτωμα των βιβλίων


10 Μαΐου 1933  
Το πρώτο ολοκαύτωμα από τους Ναζί ήταν αυτό των βιβλίων.  Του μοναδικού αναχώματος στο να γίνει κάποιος απάνθρωπος. Σήμερα δεν καίμε πια βιβλία. Η απαξίωση είναι πιο «ωφέλιμη» από την καταστροφή τους κάτι που ακόμα και ο μέγιστος στην προπαγάνδα Γκέμπελς δεν είχε αντιληφθεί. Σήμερα ο Αντόρνο δεν θα έφευγε πότε από τη Γερμανία απλά θα αναφερόταν ως γραφικός χωρίς βήμα. Όσο για εμάς με την τόσο πλούσια παράδοση. Εμείς το πολύ πολύ να «κατεβάσουμε» καμιά παράσταση ή κάποιο έργο τέχνης που ενοχλεί την αισθητική που «αποκτήσαμε» μέσω της TV. Οι ίντσες της μεγάλωσαν άλλωστε και οι βιβλιοθήκες πιάνουν χώρο. Ποιόν νοιάζει άλλωστε η αλήθεια ενός αποφθέγματος; 
Ο χρόνος μας τρέχει και η έννοια της πηγής ή της παραπομπής εκτός από χάσιμο χρόνου, μας είναι το ίδιο αδιάφορη όπως και η αλήθεια..

16 Φεβρουαρίου 2018

Novartis. Ένα πολιτισμικό σκάνδαλο

Το θέμα Novartis δεν αποκαλύπτει μίζες. Αποκαλύπτει την ηθική και πολιτισμική αθλιότητα αυτού του λαού όπως εκφράζεται μέσα από τους σαθρούς θεσμούς που η κοινωνία αποδέχεται. Η Novartis, η Siemens, όλοι οι επιχειρηματικοί κολοσσοί όπως συνηθίζουμε να λέμε, ακολουθούν την τακτική του χρηματισμού παγκοσμίως. Αν δεν το κάνουν θα εξαφανιστούν. Η τεχνολογία και η τεχνογνωσία δεν βρίσκονται στην εποχή της πατέντας, των καλά κρυμμένων μυστικών και της βιομηχανικής κατασκοπείας. Σήμερα ο οποιοσδήποτε μπορεί να αντιγράψει και εμφανίσει στην παγκόσμια αγορά το ίδιο προϊόν ακόμα ίσως και με καλύτερες προδιαγραφές από το πρωτότυπο. Για να το κάνει και να επενδύσει σε αυτό το πρόβλημα έγκειται στο να αποκτήσει πελατολόγιο. Αυτό που προσπαθούν να διατηρήσουν οι κραταιοί στην αγορά μιας και ακόμα και η αξιοπιστία συνάρτηση του πελατολογίου είναι  Ο χρηματισμός κυβερνητικών μελών, βουλευτών, δημοσιογράφων, επαγγελματιών (όπως γιατρών στην προκειμένη), και γενικά όσων πιθανώς εμπλέκονται δεν είναι τίποτε άλλο παρά εταιρική πολιτική διαχείρισης που όσο το μέγεθος μιας εταιρίας μεγαλώνει μετατρέπεται σε υπάρξεως. Ανήθικο; Παράνομο;  Απεχθές; Ο καθένας μπορεί να βάλει όποια λέξη θέλει μόνο που άλλο ηθικολογία και άλλο πραγματικότητα.  Παντού σε όλο τον κόσμο βρίσκονται οι πρόθυμοι να παρακάμψουν διαδικασίες και νόμους όταν υπάρχει το ανάλογο αντίτιμο. Η διαφοροποίηση έρχεται στη θωράκιση των θεσμών της κάθε Πολιτείας. Όταν αυτοί λειτουργούν, όταν ο ανταγωνισμός είναι ζητούμενο και προστατεύεται, τα περιθώρια ελιγμών των εταιριών δεν εξαφανίζονται αλλά στενεύουν.  Όταν μια πολιτεία έχει υποανάπτυκτους θεσμούς και ελεγκτικούς μηχανισμούς τα πάντα γίνονται πιο εύκολα. Τα μειωμένα κέρδη και τα πρόστιμα από τις χώρες που οι θεσμοί λειτουργούν υπερκαλύπτονται από την ασυδοσία σπατάλης των χωρών που οι θεσμοί της «επιτρέπουν». 
Στην υποανάπτυκτη χώρα μας σήμερα η πολιτική ζωή θεωρητικά κλονίζεται από το σκάνδαλο Novartis.  Τα εξέχοντα μέλη της Εκτελεστικής, Νομοθετικής και Δικαστικής εξουσίας διαγκωνίζονται καθημερινά στο ποιος θα κλονίσει περισσότερο τους θεσμούς με το ανύπαρκτο ηθικό πλαίσιο. Αλληλοκατηγορίες, επεμβάσεις, ύβρεις, απειλές, παραγεγραμμένες δικογραφίες, ψεύτικοι ή μη απροστάτευτοι μάρτυρες που απειλούνται, μια φαρέτρα γεμάτη αθλιότητα αποτελεί την πολιτική επικαιρότητα με τη δικαστική εξουσία να σέρνεται μαζί της. Γιατί και η αθλιότητα όπως και η διαπλοκή είναι ταγκό για δυο. Ίσως και τρεις αν θεωρήσουμε 4η εξουσία την «ανεξάρτητη» δημοσιογραφία. Η Novartis δεν έκανε κάτι διαφορετικό από δεκάδες εταιρείες, εκατοντάδες παλαιότερα που η πίτα στη χώρα ήταν πιο μεγάλη. Έπαιξε με τους αποδεκτούς όρους ενός συστήματος σε μια κοινωνία γεμάτη «πρόθυμους». Από χαμηλόβαθμους υπαλλήλους, στελέχη, άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους σε αποφάσεις, (το λαό) μέχρι υπουργούς (εκφραστές του λαού), και δικαστικούς λειτουργούς (πάλι τμήμα του λαού) που εθελοτυφλούν αν δεν «τυφλώνουν» και οι ίδιοι. Προφανώς δεν τα φάγαμε μαζί όπως ο πρώην «σοφός» υπουργός λέει. Πόσα παραδείγματα όμως ακόμα χρειαζόμαστε για να αντιληφθούμε πως μια τεράστια πληθυσμιακή μερίδα γαλουχήθηκε και έμαθε να ζει πάνω απο τα «επίσημα» έσοδα της είτε παρανομώντας άμεσα, είτε κλείνοντας τα μάτια –πάντα με το αζημίωτο- απομυζώντας τον κρατικό πλούτο;  Ποιος μπορεί να αρνηθεί πως φτάσαμε στη χρεοκοπία ακριβώς λόγω της διασπάθισης, της ασυδοσίας και του λαϊκισμού; 
Υπάρχουν μόνο δυο λόγοι για να μην «κλέψεις». Ο ένας είναι η ηθική σου. Αυτή που δεν σου επιτρέπει να στερήσεις κάτι από το διπλανό σου και το σύνολο. Ο άλλος είναι το να φοβάσαι μη σε πιάσουν. Δυστυχώς «φτιάξαμε» μια χώρα που μεγάλο μέρος του πληθυσμού της ούτε την ηθική υπέρ του συνόλου έχει, ούτε θεσμούς να προστατεύσουν την ανομία και την ανηθικότητα. Κρίνοντας από την εκμετάλλευση  – αντιμετώπιση των κομμάτων ενός παράπλευρου παραγεγραμμένου σκανδάλου – (γιατί το πραγματικό σκάνδαλο είναι οι υπέρογκες δαπάνες και οι συνθήκες που τις επιτρέπουν) τα πράγματα στον ορίζοντα μόνο ρόδινα δεν είναι.. Όταν η σκανδαλολογία γίνεται επικοινωνιακό πρόταγμα με καταστρατήγηση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης απο όλους όσους εμπλέκονται, ο πολιτικός πολιτισμός γίνεται ευχολόγιο. Και επειδή η οικονομική κρίση της χώρας μας δεν είναι παρά ένα παρακλάδι της πολιτισμικής που χρειάζεται πολύς χρόνος για να αλλάξει έχουμε δυστυχώς πολύ δρόμο ακόμα στο βούρκο μας.. 

14 Ιανουαρίου 2018

Περί Μακεδονίας. Ίσως η λύση να είναι η ΜΗ λύση..

Οι αμερικανικές πιέσεις όπως λέγεται επανέφεραν στην πολιτική ατζέντα το ζήτημα ονομασίας της γειτονικής χώρας. Η επικαιρότητα επιστρέφει περίπου 25 χρόνια πριν, τα επιχειρήματα ξαναζεσταίνονται, η πατριδοκαπηλία, η ψηφοθηρία και ο ιδεολογικός ψυχαναγκασμός ξαναγίνονται επιχειρήματα, ενώ το συλλογικό έλλειμμα ιστορικής γνώσης και στους δυο λαούς περιπλέκει την κατάσταση και κάνει τη λογική βορά στην εθνικιστική προπαγάνδα.
Το πρόβλημα της ονομασίας του γειτονικού κράτους όμως δεν είναι ζήτημα επιχειρημάτων αλλά δεδομένων που αλληλοσυγκρούονται και χρόνιων λανθασμένων πολιτικών που παγίωσαν τα σημερινά αδιέξοδα.  Οι κύριοι παράγοντες είναι τέσσερις. Ο Γεωγραφικός, ο χρονικός, ο ιστορικός και ο πολιτικός.


Γεωγραφικά η χώρα που ονομάζαμε Σκόπια αλλά είχε το όνομα Γιουγκοσλαβική Μακεδονία ανήκει στην αρχαία ιστορικά Μακεδονική επικράτεια. Όχι μόνο εκείνη αλλά και ένα μέρος της Βουλγαρίας. Τα σύγχρονα σύνορα της Ελλάδας όπως καθιερώθηκαν –ως αποτέλεσμα πολέμων και διεργασιών της τότε διεθνούς πολιτικής συγκυρίας - από τις συνθήκες των αρχών του 20αιώνα δεν τις περιλάμβαναν. Η χώρα μας δικαιωματικά ονόμασε την περιφέρεια της Μακεδονία έχοντας εκτός από γεωγραφικούς και ιστορικούς λόγους. Μόνο που αυτό δεν αναιρεί την ύπαρξη Μακεδονικής επικράτειας και εκτός των ελληνικών συνόρων. Απολύτως λογικό μιας και στα σύνορα των σύγχρονων κρατών –χωρίς καν να ανατρέξουμε στη δημιουργία τους μετά το φεουδαρχικό κόσμο- ο ιστορικός δεν αποτέλεσε το μοναδικό παράγοντα.

Χρονικά, η ονομασία της τότε Γιουγκοσλαβικής επικράτειας ως Μακεδονίας από τον Τίτο βρήκε την Ελλάδα στο τέλος ενός εμφύλιου πολέμου, ίσως του πρώτου ψυχροπολεμικού τεστ αντοχών.  Η χώρα ανήκοντας οριστικά στο δυτικό μπλοκ ακολούθησε την επιλογή της Δύσης να δει τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη ως το Δούρειο ίππο της Σοβιετικής σφαίρας επιρροής. Αποτέλεσμα ήταν αφενός να μην υπάρξει Ελληνική αντίδραση –πως θα μπορούσε άλλωστε από μια διαλυμένη χώρα-  αφετέρου και πιο σημαντικό όσοι γεννιούνται από το τέλος της δεκαετίας του 40 και μετά μέχρι τις μέρες μας να ονομάζονται και να αναγνωρίζονται –και από την Ελλάδα μέχρι τη γιουγκοσλαβική διάλυση- ως Μακεδόνες. Κάτι που σημαίνει πως ακόμα και οι σημερινοί 80χρονοι της γείτονος έμαθαν όχι μόνο να αυτοπροσδιορίζονται αλλά και να αναγνωρίζονται από όλους με αυτό το όνομα. Η κρατική παιδεία ασφαλώς και έπαιξε ρόλο στον αυτοπροσδιορισμό. Και ξαφνικά, μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας ένας ολόκληρος λαός σύμφωνα με την ελληνική θέση θα έπρεπε να αλλάξει όνομα όταν όλοι σχεδόν οι ζώντες τους αναγνώριζαν με αυτό.. Η προσωρινή λύση που προκρίθηκε και έγινε αποδεκτή και από τις δυο πλευρές ως FYROM περιείχε τον όρο. Αυτό είχε προφανή συνέπεια την εμπέδωση του δικαίου στο λαό της γειτονικής χώρας πόσο μάλλον όταν αυτό έγινε σε συνδυασμό με την εθνικιστική έκρηξη και τη στρεβλή ιστορικά παιδεία που υιοθετήθηκε.

Ιστορικά το πρόβλημα δεν υφίσταται. Οι κάτοικοι της γειτονικής χώρας Σλάβοι ή Αλβανοί προφανώς δεν έχουν σχέση ιστορικά με το Μακεδονικό φύλο. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για λαούς που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή 800 - 900 χρόνια μετά το τέλος της Μακεδονικής δυναστείας.  Οι συζητήσεις περί Ελληνικότητας του Μ. Αλέξανδρου ή ακόμα και των κατοίκων της χώρας μας που δημιουργήθηκε για πρώτη φορά ως κράτος το 1821 είναι περισσότερο ενδοσκοπικού και φιλοσοφικού χαρακτήρα που ουδεμία σχέση έχει με την πολιτική και τη διεθνή θέση της δικής μας χώρας που της αναγνωρίστηκε από την ίδρυση της το «δικαίωμα» της συνέχισης και της κληρονομικότητας. Μόνο που στο ζήτημα ονομασίας του πρώην Γιουγκοσλαβικού κράτους, στον παράγοντα ιστορία δεν παίζει ρόλο η ελληνική ενδοσκόπηση αλλά η στρεβλή οικειοποίηση ενός παρελθόντος που δεν μπορεί να υπάρχει. Όλα τα κράτη ασφαλώς μόλις ιδρύονται αναζητούν συνεκτικούς κρίκους που συνήθως στην επιστημονική έρευνα είναι ιστορικά άτοποι. Ο αυτοπροσδιορισμός μπορεί να γίνει έστω και αυθαίρετα –η παγκόσμια ιστορία βρίθει παραδειγμάτων- με την μοναδική προϋπόθεση να μην υπάρχουν διενέξεις που μπορεί να φέρουν αλυτρωτικές επιδιώξεις. Και κάτι τέτοιο είναι προφανές στην υιοθέτηση της μακεδονικότητας χωρίς ξεκάθαρη σλαβική προέλευση.

Τελευταίος αλλά σημαντικότερος παράγοντας είναι ο πολιτικός. Από τα λάθη του παρελθόντος που επέτρεψαν τη χρήση του όρου στο Γιουγκοσλαβικό κράτος έως το λάθος αποδοχής της ονομασίας FYROM που περιέχει τη λέξη σήμερα, έχουμε οδηγηθεί πάνω από 130 κράτη να αναγνωρίζουν το νέο κράτος ως Μακεδονία. Η δική μας πολεμική δεν έφερε καμία αποδόμηση, απεναντίας εκ του αποτελέσματος οδήγησε μάλλον στην απομόνωση των θέσεων μας. Το λάθος το βάρος να μην πέσει στο σλαβικό προσδιορισμό αλλά στη μακεδονική άρνηση παγίωσε μια κατάσταση που μάλλον στην παρούσα χρονική συγκυρία είναι μη αναστρέψιμη. Η επιχείρηση σύνδεσης της γεωγραφίας με την ιστορία που αποτέλεσε για πολλά χρόνια την προπαγανδιστική -εσωτερική και εξωτερική- διπλωματία του κράτους της FYROM  αποτελεί το σημαντικότερο μακροπρόθεσμο εμπόδιο της λύσης. Πόσο μάλλον όταν οι εθνικισμοί αναβιώνουν στο σύγχρονο περιβάλλον.  Και επειδή το όνομα ενός κράτους όταν αποφασιστεί παραμένει ακόμα και με παραχαραγμένη την ιστορία των κατοίκων του, αν ο όρος που θα αποφασιστεί δεν περιέχει τον όρο Σλαβική επιμένοντας λανθασμένα στη Μακεδονική άρνηση, ίσως τελικά η λύση να είναι η ΜΗ λύση μέχρις ότου επέλθει -μετά από σοβαρή επιτέλους αλλά και μακροχρόνια διπλωματία- μια «ιστορική ισορροπία» και όχι ένα συμβιβασμός που αφήνει ίχνη διεκδικήσεων στο μακρινό μέλλον.