Ο εμφύλιος μέσα μας*

Η πόλωση του Μακεδονικού δεν είναι τίποτε άλλο παρά η όψη μιας μόνιμα  διχασμένης κοινωνίας. Εν αντιθέσει όμως με προηγούμενες ιστορικές περιόδους, μια ζωή σε εμφύλιο με όπλα ή χωρίς ήμασταν εξάλλου, στην παρούσα συγκυρία τα χαρακτηριστικά δεν είναι ιδεολογικά. Ο πολιτικός αυτοκαθορισμός εκτός από ψευδεπίγραφος αποτελεί μια ασπίδα σε πολύ χειρότερα κοινωνικά μας χαρακτηριστικά. Η σημερινή Κυβέρνηση ούτε τα χαρακτηριστικά που θεωρητικά πρεσβεύει έχει, μιας και το δείγμα της εφαρμοσμένης πολιτικής της κινείται εντελώς αντίθετα από το ιδεολογικό της πρόσημο, ούτε χρονικά έχει προλάβει να γίνει «καθεστώς».  Αυτομάτως έτσι αναιρείται ο διπολισμός λόγω  ιδεολογικών διαχωριστικών τάσεων. Προφανώς, τόσο στο μεγάλο εθνικό διχασμό που κράτησε μέχρι το μεσοπόλεμο, όσο και στην εμφυλιακή και μετεμφυλιακή περίοδο -ακόμα και στην περίοδο του σύγχρονου διπολισμού μετά το 1980- οι ιδεολογικές διαφορές πέρα από τα βιώματα, το ρεβανσισμό ή την «πώρωση», είχαν βαθύτερα κοινωνικά αίτια ή αιτήματα και ο ιδεολογικός παράγοντας ήταν αυτός που αποτελούσε την ομπρέλα συσπείρωσης ομάδων με παρόμοια ή παρεμφερή χαρακτηριστικά. Σήμερα όμως η ομπρέλα αυτή δεν καλείται να συσπειρώσει κοινωνικά αλλά καθαρά ατομικιστικά  κίνητρα.

Η ευμάρεια και η κοινωνική κινητικότητα των προηγούμενων χρόνων –ειδικά με τον τρόπο που έγινε και μας οδήγησε στη λεγόμενη κρίση- αποτέλεσε τη διαδικασία εξατομίκευσης της κοινωνίας. Οι συλλογικές ταυτότητες και αναφορές, δηλαδή η ταύτιση ιδεών, αναγκών ακόμα και τρόπου ζωής όπως εκφραζόταν είτε σε σωματεία, συλλόγους κλπ. όχι απλά υποχώρησαν αλλά τελικά αποσυντέθηκαν δίνοντας τη θέση τους στο Εγώ που έφτανε μέχρι τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο. Μια κοινωνία νέου τύπου που μπορούσε να ταυτιστεί πολιτικά και να αυτόπροσδιορισθεί (μόνο θεωρητικά) ιδεολογικά αναλόγως με τα αμιγώς προσωπικά κίνητρα των μελών της αδιαφορώντας πλήρως αν αυτά έρχονταν σε αντίθεση όχι μόνο με τα συμφέροντα αλλά και με τα δικαιώματα του διπλανού της. Η «ανθρωποφαγία» ειδικά στον τομέα εργασίας έγινε η νομιμοποιημένη στάση αυτορρύθμισης..  

Τα κόμματα σταμάτησαν να  αποτελούν χώρους ιδεολογικής ζύμωσης και πρότασης και εξελίχτηκαν σε άθροισμα ανθρώπων με ετερογενή κίνητρα που τους ένωναν οι διαπροσωπικές σχέσεις που μπορούν να διαφυλάξουν και να ευνοήσουν τα προσωπικά συμφέροντα του καθενός. Τα ιδεολογικά πρόσημα παρέμειναν, όπως και κάποια στερεότυπα που στην πράξη δεν έχουν απλά ακυρωθεί αλλά και έχουν αντιστραφεί στη λογική της «συγκυριακής πραγματικότητας». Η πολεμική όμως ανάμεσα στα μέλη της μιας ή της άλλης ομάδας όχι μόνο δεν έχει «εκσυγχρονισθεί» αλλά αντίθετα έχουμε επανέλθει σε ορολογίες, αφορισμούς και απόψεις μετεμφυλιακής πόλωσης ανεξαρτήτως αν ο «φασίστας», το «κουμμούνι», ο «δοσίλογος» κλπ. έχουν ακριβώς την ίδια δουλεία, την ίδια οικονομική ή κοινωνική θέση, στάση και χαρακτηριστικά. Το οξύμωρο είναι πως αφορά ανιστόρητες γενιές που όχι μόνο χρονικά απέχουν από το κλίμα μιας άλλης εποχής αλλά -τώρα πια- δεν το έζησαν ούτε οι πατεράδες τους. Ακριβώς όμως λόγω αυτής της άγνοιας της ιστορίας που είναι απλά ένα μέρος του γενικότερου ελλείματος παιδείας και καλλιέργειας που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία –η κρίση ήταν πρωτίστως πολιτισμική και πολιτιστική και μετά οικονομική- το οξύμωρο γίνεται απολύτως λογικό.   

Ο Λειβαδίτης έγραφε πως οι άνθρωποι ζουν απ' τη στιγμή που βρίσκουν μια θέση στη ζωή των άλλων. Δυστυχώς φτιάξαμε και ζούμε σε μια κοινωνία χωρίς να εξομοιώσουμε τη μοίρα μας με του διπλανού μας, που δεν τιθασεύσαμε τον ατομικισμό μας, που δεν καθρεφτίσαμε τον «άλλο» για να δούμε τον εαυτό μας. Μάθαμε να μην μοιραζόμαστε και να αρνούμαστε τη συνομιλία με το διαφορετικό που είναι «ίδιο» και αρνούμενοι τον πλούτο των προτάσεων γίναμε φτωχοί εν δυνάμει δολοφόνοι της κοινής μας μοίρας. Ένα κοπάδι θυμάτων που οδηγείτε στη σφαγή  προχωρώντας και περιμένοντας το θαύμα. Κοπάδι όμως που δεν κοιτά την κοινή του μοίρα αλλά αποτελεί άθροισμα μεμονωμένων «προβάτων» που περιμένει το δικό του θαύμα. Και δυστυχώς όποιος πιστεύει στα θαύματα όχι μόνο μπορεί να  πειστεί από τους δήμιους, αλλά γίνεται ο ίδιος δήμιος του αδελφού του.. 

*Ο τίτλος είναι δανεισμένος από το αφιέρωμα του Ρένου Αποστολίδη για τα γεγονότα του Εμφυλίου.